Το 1944 ο Τζορτζ Οργουελ, ο δεύτερος κορυφαίος Βρετανός συγγραφέας από το 1945 σύμφωνα με την εφημερίδα Times του Λονδίνου (πρώτος ο Φίλιπ Λάρκιν), έγραψε ένα δοκίμιο αποτυπώνοντας ορισμένες σκέψεις του αναφορικά με το έργο και την προσωπικότητα του Σαλβαντόρ Νταλί (Benefit of Clergy: Some Notes on Salvador Dalí). Στην τελευταία φράση του δοκιμίου αυτού, ο συγγραφέας χαρακτηρίζει τα έργα του ζωγράφου «άρρωστα και αηδιαστικά»!
Ηδη από το έτος που γράφτηκε το δοκίμιο, ο Σαλβαντόρ Νταλί εθεωρείτο ο σημαντικότερος ίσως Ισπανός ζωγράφος και ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους του 20ού αιώνα. Από το 1929 γίνεται επίσημα μέλος του υπερρεαλιστικού κινήματος και δύο χρόνια αργότερα δημιουργεί το The persistence of memory, το πιο διάσημο έργο του.
Εχοντας θέσει χρονολογικά πλέον τα πλαίσια μέσα στα οποία γράφτηκε το δοκίμιο του Τζορτζ Οργουελ και έχοντας υπ’ όψιν πως ο συγγραφέας έχει μελετήσει την αυτοβιογραφία του ζωγράφου πριν γράψει αυτές τις σημειώσεις, μπορούμε με περισσότερη προσοχή να ακολουθήσουμε τις σκέψεις του.
Η αρχή
Ξεκινώντας, ο Οργουελ θέλει να τονίσει την εκκεντρική φύση του Σαλβαντόρ Νταλί. Παραθέτει μια μικρή ιστορία την οποία ο ίδιος ο ζωγράφος αναφέρει στην αυτοβιογραφία του. Σύμφωνα με αυτήν, περίπου στα πέντε του χρόνια βρίσκει μια πληγωμένη νυχτερίδα και την τοποθετεί μέσα σε ένα σιδερένιο κουβαδάκι. Το επόμενο πρωί, βρίσκει τη νυχτερίδα ετοιμοθάνατη και καλυμμένη με μυρμήγκια. Τότε, την παίρνει στο στόμα του όπως είναι, μαζί με τα μυρμήγκια, και δαγκώνει σχεδόν τη μισή.
Το συγκεκριμένο περιστατικό φαίνεται πως ήδη περιγράφει έναν άνθρωπο ιδιόμορφο και περίεργο. Ο Τζορτζ Οργουελ σίγουρα συμφωνούσε, καθώς διέκρινε στα έργα του ζωγράφου (όπως τα The great masturbator και Atmospheric skull sodomizing a grand piano) τα στοιχεία της σεξουαλικής διαστροφής και της νεκροφιλίας.
Στον πίνακα με τίτλο Le jeu lugubre (Το θλιβερό παιχνίδι) διακρίνονται περιττώματα να βγαίνουν από ένα ανθρώπινο σώμα. Σε ένα άλλο σημείο της αυτοβιογραφίας του ο ζωγράφος περιγράφει με ενθουσιασμό πώς προετοίμασε δύο νεκρά άλογα για τη σουρεαλιστική ταινία Un chien andalou (Ενας ανδαλουσιανός σκύλος), βγάζοντας τους οφθαλμούς τους και αφαιρώντας κομμάτι από το στόμα τους για να φαίνεται η οδοντοστοιχία τους μεγαλύτερη στην οθόνη. Σε ένα άλλο του έργο ο ζωγράφος παρουσιάζει ένα μανεκέν να σαπίζει μέσα σε ένα ταξί και πάνω στο πρησμένο του πρόσωπο να σέρνονται τεράστια σαλιγκάρια βρώσιμου είδους. Το έργο αυτό έχει τον σαφή τίτλο Mannequin rotting in a taxicab αλλά είναι γνωστό και ως The rainy taxi.
Αυτά είναι ορισμένα από τα έργα του Σαλβαντόρ Νταλί τα οποία ο Τζορτζ Οργουελ χαρακτήρισε αηδιαστικά. Και μάλιστα την ίδια εντύπωση θα προκαλούσαν και σε άλλα πρόσωπα της εποχής του. Ο ίδιος αναφέρει χαρακτηριστικά: «Εάν έδειχνες αυτό το βιβλίο (σ.σ. εννοεί την αυτοβιογραφία του ζωγράφου) μαζί με τις εικόνες του σε οποιονδήποτε Αγγλο “λογικό” εχθρό της τέχνης, είναι εύκολο να φανταστείς την αντίδρασή του. Θα είχε κατηγορηματικά αρνηθεί (σ.σ. να προσδώσει) οποιαδήποτε αξία στον Νταλί».
Παρ’ όλο όμως που τα έργα του Σαλβαντόρ Νταλί αηδιάζουν τον Τζορτζ Οργουελ, βλέπουμε τον συγγραφέα σε ένα άλλο σημείο του δοκιμίου του να επιδοκιμάζει τον ζωγράφο αναφέροντας ότι:
- «είναι δεδομένο πως ο Νταλί είναι ένας λεπτολόγος σχεδιαστής με εξαιρετικά χαρίσματα»
- «είναι σκληρά εργατικός» και
- «είναι 50 φορές πιο ταλαντούχος από τους περισσότερους ανθρώπους που θα χλευάσουν το ήθος και τους πίνακές του».
Τι είναι εκείνο λοιπόν που «αναγκάζει» θα λέγαμε τον Τζορτζ Οργουελ σε αυτό το σημείο να σταθεί στο πλάι του καλλιτέχνη και να τον υπερασπιστεί; Ο Οργουελ κάνει λόγο για το προνόμιο του κληρικού. Σύμφωνα με αυτό «ο καλλιτέχνης θα έπρεπε να εξαιρείται από τους ηθικούς κανόνες που δεσμεύουν τους απλούς ανθρώπους. Απλά προφέροντας τη μαγική λέξη «Τέχνη», όλα είναι εντάξει. […] Σε μια εποχή σαν τη δική μας, όταν ο καλλιτέχνης είναι ένα εντελώς εξαιρετικό πρόσωπο, θα έπρεπε να του επιτρέπεται ένα ορισμένο ποσοστό ανευθυνότητας». Για να στηρίξει τη συλλογιστική του, ο Οργουελ αναφέρει, με πρωταγωνιστή έναν πασίγνωστο ομοεθνή συνάδελφό του, το εξής συγκλονιστικό: «Εάν ο Σέξπιρ επέστρεφε στη Γη αύριο, και αν διαπιστωνόταν ότι η αγαπημένη του ψυχαγωγία ήταν ο βιασμός μικρών κοριτσιών σε σιδηροδρομικά βαγόνια, δεν θα έπρεπε να τον καταδώσουμε, για τον λόγο ότι θα μπορούσε να γράψει έναν άλλο Βασιλιά Λιρ».
Aρρωστημένη νοημοσύνη
Le Jeu Lugubre 1929 
The Rainy Taxi, 1938 (Mannequin Rotting in a Taxi Cab
Η παραπάνω σκέψη πιθανότατα ακούγεται το λιγότερο υπερβολική σε πολλούς, όμως ο Οργουελ ανέλυσε ακόμα περισσότερο το φαινόμενο της εκκεντρικότητας του Σαλβαντόρ Νταλί.
Δεν αρνήθηκε την αρρωστημένη αντίληψη του ζωγράφου, πιστεύοντας μάλιστα πως «ξεκάθαρα χρήζει διάγνωσης». Ομως από την άλλη, αποδέχεται τον Σαλβαντόρ Νταλί ως εξαίρετο καλλιτέχνη με αρρωστημένη νοημοσύνη ο οποίος «μεγάλωσε στον διεφθαρμένο κόσμο της δεκαετίας του είκοσι, όταν η εκλέπτυνση ήταν πάρα πολύ διαδεδομένη και κάθε ευρωπαϊκή πρωτεύουσα κατακλυζόταν από αριστοκράτες και εισοδηματίες οι οποίοι είχαν παρατήσει τον αθλητισμό και την πολιτική και εμπορεύονταν την Τέχνη». Με άλλα λόγια ο Νταλί αποτελούσε απλά ένα «σύμπτωμα της αρρώστιας του κόσμου». Μια αρρώστια που αποτυπώθηκε ξεκάθαρα στα έργα του.