Πρόσφατα διάβασα ένα από τα γνωστότερα βιβλία του Ντοστογιέφσκι. Θεωρώ πως άργησε πολύ να πέσει ένα βιβλίο του στα χέρια μου. Στα 28 μου είχα διαβάσει τον πρώτο μου Ντοστογιέφσκι (Αδελφοί Καραμάζοφ) με το Έγκλημα και Τιμωρία να είναι μόλις το δεύτερο.
Είναι σαφές πως το βιβλίο κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στην παγκόσμια λογοτεχνία, κυρίως για τα ζητήματα τα οποία πραγματεύεται. Εδώ, θα παραθέσω ορισμένα στοιχεία της πλοκής που με συνεπήραν αλλά και κάποια που με «χάλασαν». Φυσικά δεν διεκδικώ δάφνες κριτικού λογοτεχνίας και απλώς καταθέτω παρακάτω καθαρά την ταπεινή μου άποψη, αποφεύγοντας παράλληλα να αποκαλύψω πτυχές της ιστορίας.
Σε γενικές γραμμές η έκταση του βιβλίου είναι αρκετά καλή με την έννοια ότι δεν φαίνεται σε κάποιο σημείο να δημιουργείται καθυστέρηση στην πλοκή μόνο και μόνο για να «γεννηθούν» περισσότερες σελίδες.
Μέχρι τη μέση σχεδόν του βιβλίου υπάρχει μεν εξέλιξη, αλλά υπάρχουν και σημεία όπου οι περιγραφές των χώρων και των όσων διαδραματίζονται, είναι εξονυχιστικές.
Οι περιγραφές φυσικά του Ντοστογιέφσκι είναι παράλληλα και το πολύ δυνατό του χαρακτηριστικό ως συγγραφέα. Η δομή π.χ. των χαρακτήρων είναι τρομερά δυνατή σε σημείο ρεαλισμού. Προσωπικά, δεν είμαι λάτρης της λεπτομερούς περιγραφής χώρων και χαρακτήρων. Προτιμώ αντιθέτως μια στρωτή εξέλιξη και περιγραφή των απολύτως απαραίτητων στοιχείων.
Η πλοκή της υπόθεσης είναι τρομερά ενδιαφέρουσα καθώς από την μιά θέτονται ερωτήματα που ξεπερνούν τα στενά όρια του βιβλίου, και από την άλλη στήνεται αριστοτεχνικά ένα παιχνίδι μυαλού (mind game) μεταξύ ενός δράστη (κύριος χαρακτήρας) και του θηρευτή του (ντετέκτιβ).
Δεν τίθεται κανένα θέμα με την κατανόηση του τρόπου γραφής.
Το βιβλίο διαβάζεται πολύ ευχάριστα και σε αυτό συντελούν και η αγωνία που δημιουργείται στον αναγνώστη για την τύχη του (ρεαλιστικά δομημένου) χαρακτήρα αλλά και από τις ανατροπές που λαμβάνουν χώρα.
Στο θέμα όμως της πρωτοτυπίας έχω κάποιους ενδοιασμούς. Για την εποχή την οποία γράφτηκε το βιβλίο (1866!) προφανώς τα στάνταρ που έθεσε ήταν εξαιρετικά, όμως για τα σημερινά δεδομένα θεωρώ πως είναι μέτρια. Το σημείο στο οποίο θα στεκόμουν ως το πιο ενοχλητικό και αφορά την πρωτοτυπία, είναι το γεγονός πως ΟΛΟΙ σχεδόν οι χαρακτήρες του βιβλίου, θα υποφέρουν σε κάποια δεδομένη στιγμή από πυρετό. Κατανοώ πως εκείνη την εποχή οι άνθρωποι κινδύνευαν να χάσουν ακόμη και τη ζωή τους εξαιτίας πυρετού (η εμφάνιση του Δάγκειου πυρετού είναι ήδη γνωστή από το 1780) παρ’ όλα αυτά η συνεχής αναφορά του (του πυρετού :P) με έκανε πραγματικά να αγανακτήσω.
Στα αρνητικά στοιχεία του βιβλίου, θα έβαζα και την απουσία ενός καθαρά «λογικού» ή δυναμικού ανθρώπου. Θα επιθυμούσα κάπου να εμφανίζεται ένας χαρακτήρας του οποίου τα λεγόμενα ή/και οι πράξεις, δεν θα επέτρεπαν ανάλυση δεύτερου επιπέδου. Στην ίδια λογική, οι προσφωνήσεις για «πατερούληδες» και «μητερούλες» αντί να μου μεταφέρουν κάποιο συναίσθημα, με έκαναν να δυσανασχετώ.
Στο κομμάτι της πρωτοτυπίας θα μπορούσα ακόμα να προσθέσω και τους «αδύνατους στα πάθη τους» χαρακτήρες. Εδώ, όπως και στους Αδελφούς Καραμάζοφ, υπάρχουν χαρακτήρες εθισμένοι σε χαρτιά, σε ποτό ή απλά είναι τρελοί. Το στοιχείο αυτό όμως δεν με ενοχλεί ιδιαίτερα, καθώς βρίσκω αυτούς ακριβώς τους χαρακτήρες, ενδιαφέροντες. Το ίδιο μάλλον πίστευε και ο Ντοστογιέφσκι.
Σημείωση: Η μετάφραση του βιβλίου Έγκλημα και Τιμωρία που διάβασα είναι της Αθηνάς Ι. Σαραντίδη