ΤΟ ΓΛΥΚΟ ΠΟΤΟ ΤΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ (ΜΕΡΟΣ 2)
Tην προηγούμενη εβδομάδα παρουσιάστηκε η σύλληψη, η γέννηση και η άνοδος της δυναμικής του, μέχρι το μεγάλο του θρίαμβο στις εκλογές του 1981: σήμερα θα εξεταστούν όλα όσα συνέβησαν ως προς τη χρήση και την εξέλιξή του έκτοτε – και μέχρι την τρέχουσα προεκλογική περίοδο, που ολοκληρώνεται σήμερα!
1984 – 1985
Στο λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώτη, διαβάζουμε πως η λέξη αλλαγή αφορά «την οριστική και πλήρη μετάβαση από μια κατάσταση σε μιαν άλλη». Η τριετία που μεσολάβησε μεταξύ των εθνικών εκλογών του 1981, των ευρωεκλογών του 1984 και των νέων εθνικών εκλογών του 1985, προφανώς δεν ήταν αρκετή για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο! Έτσι η αλλαγή αφού έκανε στάση στο κόσμο της διαφήμισης (π.χ. Ginis Travel: «σας αρέσει η αλλαγή;» – Daipers: «Πωπω μια αλλαγή!») ή του θεάματος (σατιρική παράσταση «Αλλαγή και πάσης Ελλάδος» το χειμώνα του 82-83 από το Χάρρυ Κλυνν) παραμένοντας δημοφιλέστατη, επανήλθε στην πολιτική πραγματικότητα της χώρας. Το διλημματικό σχήμα «ΠΑΣΟΚ ή Δεξιά» μεταφράστηκε συνθηματικά ως κόντρα «αλλαγής – απαλλαγής». ΚΚΕ, ΚΚΕ εσωτερικού και ΕΚΚΕ χρησιμοποίησαν επίσης τον όρο, αφήνοντας μόνη τη Νέα Δημοκρατία να χρησιμοποιεί το ευφυολόγημα της απ-αλλαγής που τελικά δεν είχε αντίκρισμα στην κάλπη, παρότι το κόμμα ανέβασε τα ποσοστά του σε σχέση με το παρελθόν και στις δύο αναμετρήσεις.
Ειδικά για το 1985, το ΠΑΣΟΚ επέλεξε να διανθίσει (κυριολεκτικά και μεταφορικά!) τη δοκιμασμένη και επιτυχημένη συνταγή, οπτικοποιώντας την: σε μία από τις αφίσες του, πρωταγωνιστεί ένα χαμογελαστό κοριτσάκι που κρατά μια ανθοδέσμη – δίπλα του αναγράφεται: «Ναι, στη χαρά της Αλλαγής». Η …«Αλλαγίτσα» έκανε θραύση και η συγκεκριμένη υλοποίηση αποτελεί πιθανότατα την πιο επιτυχημένη αφίσα κόμματος σε ολόκληρη τη Μεταπολίτευση! Αυτό πιστοποιείται και από ποιοτική έρευνα του ΕΜΜΕ (Τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του ΕΚΠΑ) στις προεκλογικές εκστρατείες της περιόδου 1960 – 2004. Για όλες τις ηλικιακές ομάδες ερωτώμενων (35-44, 45-54, 55-64, 65+ ετών) η συγκεκριμένη αφίσα βρίσκεται στην 1η θέση επιλογής!
1989-1990
Μέσα σε λιγότερο από 300 ημέρες πραγματοποιήθηκαν στη χώρα τρεις εκλογικές αναμετρήσεις, σε οξύτατο και απολύτως τοξικό κλίμα, μέχρι να φτάσουμε στις 11 Απριλίου 1990 όταν τελικά σχηματίστηκε κυβέρνηση από τη Νέα Δημοκρατία με τη βοήθεια μίας έδρας από τη ΔΗΑΝΑ του Κωστή Στεφανόπουλου. Με βάση τις συνθήκες της συγκεκριμένης εποχής, το αίτημα για αλλαγή δεν μπορούσε πλέον να διατυπωθεί από το κόμμα που το είχε σήμα – κατατεθέν όλα τα προηγούμενα χρόνια: εκφραζόταν πια από τη Νέα Δημοκρατία!
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αξιοποίησής του αποτέλεσε η αφίσα του 1990 που δείχνει την πτώση του τείχους του Βερολίνου (είχε ξεκινήσει μόλις 4 ημέρες μετά τις επαναληπτικές εθνικές εκλογές του 1989, στις 5 Νοεμβρίου) και θέτει το ερώτημα: «Ο κόσμος αλλάζει. Εμείς;»
Παρότι τα άλλα κόμματα επιχείρησαν να δώσουν απαντήσεις (Συνασπισμός: «ο κόσμος αλλάζει – η Ν.Δ. μένει πάντα ίδια» / Νεολαία ΠΑΣΟΚ: «ο κόσμος αλλάζει – με τους νέους και την αριστερά») αυτές δεν κρίθηκαν πειστικές από τον κόσμο. Το ποσοστό της Νέας Δημοκρατίας έφτασε στα επίπεδα του 46,89%! Σε ολόκληρη την ιστορία του κόμματος, μόνο στις ειδικών συνθηκών βουλευτικές εκλογές του 1974, τις πρώτες μετά την πτώση της Χούντας, με πρόεδρο τον ιδρυτή της, απέσπασε μεγαλύτερο ποσοστό (54,37%)!
1993
Στη συγκεκριμένη προεκλογική περίοδο διεξήχθησαν ίσως οι πιο αρνητικές καμπάνιες στη χώρα μετά τη μεταπολίτευση. Η Νέα Δημοκρατία επένδυσε στη συνέχιση της σκανδαλολογίας, στην κλονισμένη υγεία του Ανδρέα Παπανδρέου και στο πισωγύρισμα που θα σήμαινε για τη χώρα μια πιθανή νέα νίκη του ΠΑΣΟΚ. Στο φυλλάδιο του προγράμματός της ανέφερε μεταξύ άλλων: «Οι Έλληνες πρέπει να μάθουν την αλήθεια – ο κ. Παπανδρέου φοβάται το διάλογο – ο κ. Παπανδρέου δεν έχει αλλάξει». Τελικά εκείνο που άλλαξε ήταν η κυβέρνηση: το ΠΑΣΟΚ επανέκαμψε με 46,88%!
1996-2004
Την περίοδο αυτή, το αίτημα για αλλαγή εμφανίζεται από διαφορετικά κόμματα, άλλοτε άμεσα άλλοτε ..έμμεσα! Στις εκλογές του 1996, η Πολιτική Άνοιξη του Αντώνη Σαμαρά, στην κεντρική αφίσα της, την υπονοεί χωρίς να χρησιμοποιεί την ίδια τη λέξη: «Έρχεται η άλλη Ελλάδα…».
Στο ίδιο μοτίβο, για τις εθνικές εκλογές του 2000, Νέα Δημοκρατία, ΔΗΚΚΙ και ΚΝΕ στις αφίσες τους αποφεύγουν την απευθείας χρήση της λέξης, επιλέγοντας όρους όπως «Νέο ξεκίνημα», «Μέλλον… διαφορετικό», «Μέλλον… νέο», «Μέτωπο…ανατροπής». Μονάχα το ΠΑΣΟΚ τη χρησιμοποιεί, για να καταδείξει τις κυβερνητικές επιδόσεις του: «Η Ελλάδα αλλάζει».
Το 2004, ύστερα από έντεκα χρόνια διακυβέρνησης ΠΑΣΟΚ, ήταν η ώρα της Νέας Δημοκρατίας και του Κώστα Καραμανλή να μιλήσουν για «πολιτική αλλαγή». Ωστόσο, εντός του ΠΑΣΟΚ έχει συντελεστεί μια διαφορετική αλλαγή˙ στην ηγεσία του! Ο Γιώργος Παπανδρέου, διαδέχθηκε τον Κώστα Σημίτη δίνοντας την αφορμή να ακουστεί το σύνθημα: «Σήκω Ανδρέα για να δεις το παιδί της Αλλαγής». Στην αφίσα των εσωκομματικών εκλογών του ΠΑΣΟΚ, τη φωτογραφία του Γιώργου Παπανδρέου συνόδευε η φράση: «Τολμάμε, Αλλάζουμε, Προχωράμε».
2007
O Γιώργος Παπανδρέου, σε προεκλογική συγκέντρωση του ΠΑΣΟΚ στην Πάτρα ανέφερε: «Η “κυβέρνηση της Νέας Αλλαγής” θα είναι κυβέρνηση της σιγουριάς, της ελπίδας, της προοπτικής…». Στους δρόμους, οι αφίσες έφεραν το κεντρικό σύνθημα: «Νίκη για νέα αλλαγή».
ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ έθεσαν επίσης το αίτημα της αλλαγής. Το ΚΚΕ ζητούσε από τον ψηφοφόρο να «αλλάξει» μιας και «Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ δεν αλλάζουν», ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ καλούσε τον λαό σε συμπόρευση ώστε να «αλλάξει το τοπίο».
2012
Ο ΣΥΡΙΖΑ (από πέμπτο κόμμα στις εκλογές του 2009) αναδείχτηκε αξιωματική αντιπολίτευση! Στις αφίσες του μιλούσε για «Ανατροπή στην Ελλάδα» που θα σημάνει την «Αλλαγή στην Ευρώπη».
2015
Στις βουλευτικές εκλογές του Ιανουαρίου μια νέα αλλαγή συντελέστηκε – ίσως η μόνη που δικαιούται να συγκριθεί με αυτή του 1981! O ΣΥΡΙΖΑ ανέτρεψε για πρώτη φορά το δικοματισμό και ανέβηκε στην εξουσία. Το έκανε με το αισιόδοξο σύνθημα: «Η ελπίδα έρχεται». Μια ελπίδα που σηματοδοτούσε και «αλλαγή στην Ευρώπη». ΚΚΕ και Ποτάμι συμμετείχαν επίσης στο χορό της αλλαγής με τις φράσεις: «Συμμαχία και πάλη για την ανατροπή» και «Να τα αλλάξουμε όλα» αντιστοίχως.
2018
Από τις 16 Μαρτίου η χώρα γνώρισε ένα νέο πολιτικό φορέα – συνασπισμό κομμάτων: το Κίνημα …Αλλαγής! Η μετεξέλιξη του παλαιού ΠΑΣΟΚ, ενέταξε πλέον στο ίδιο το όνομά του το διασημότερο πολιτικό σύνθημα που ακούστηκε ποτέ στην Ελλάδα.
2019
Στις πρόσφατες εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 26 Μαΐου, (ξανα)βιώσαμε μια προεκλογική περίοδο με μνήμες από τα παλιά: ακούσαμε και είδαμε την Νέα Δημοκρατία να μιλά για «πολιτική αλλαγή». Η πρώτη φορά ήταν στις 4 Οκτωβρίου 2018 όταν, σε εκδήλωση για τα 44 χρόνια από την ίδρυσή της, παρουσίασε το νέο λογότυπό της και παράλληλα το σύνθημα «Αλλάζουμε τη Νέα Δημοκρατία για να αλλάξουμε την Ελλάδα»! Σας θυμίζει κάτι; Το μακρινό 2005, το ΠΑΣΟΚ στο εξώφυλλο του προγράμματος του συνεδρίου του, ανέφερε: «Αλλάζουμε το ΠΑΣΟΚ για να αλλάξουμε την Ελλάδα»!
Την περίοδο που διανύουμε, ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Κυριάκος Μητσοτάκης με κάθε ευκαιρία και σε όλους τους τόνους επαναλαμβάνει συνεχώς το αίτημά του για αλλαγή. Ενδεικτικά: «Χρειάζομαι τη στήριξή σας για να φέρουμε μαζί τη μεγάλη πολιτική αλλαγή» (17 Μαΐου), «H πολιτική αλλαγή ξεκίνησε…» (27 Μαΐου), «Υπάρχει καθολικό αίτημα για πολιτική αλλαγή» (22 Μαΐου), «Οι πολίτες απαιτούν αλλαγή» (26 Μαΐου) «Η μεγάλη πολιτική αλλαγή θα ολοκληρωθεί στις 7 Ιουλίου» (31 Μαΐου), «Το επιχειρείν θα καταστεί πιο εύκολο με την επερχόμενη πολιτική αλλαγή» (12 Ιουνίου) κ.ά.
Πάνω και πέρα από όλα τα παραπάνω, έντονο συμβολικό και σημειολογικό ενδιαφέρον έχει η τοποθέτησή του στις 21 Μαΐου. Kλείνοντας την ομιλία του στη Γλυφάδα, προσκάλεσε τον κόσμο να προσέλθει στον επόμενο σταθμό της περιοδείας του, στο κλειστό γήπεδο …«Ανδρέας Παπανδρέου» στο Περιστέρι, τονίζοντας: «Ποιος θα το περίμενε, ένας Μητσοτάκης να κάνει ομιλία σε ένα γήπεδο με την ονομασία “Ανδρέας Παπανδρέου!”». Ολοκλήρωσε με το σχόλιο «…η ζωή προχωράει!». Κάπως έτσι, φτάσαμε, στις 27 Ιουνίου, να διαβάζουμε στο πρωτοσέλιδο των Financial Times: «O συντηρητικός ηγέτης (σ.σ. Κυριάκος Μητσοτάκης), ποντάρει στη δίψα των Ελλήνων για αλλαγή!» Η ζωή όντως προχωράει συνεπώς – αλλά, καμιά φορά, φαίνεται πως της αρέσει να κάνει κύκλους…
Συμπεράσματα
Από όλα όσα προηγήθηκαν προκύπτουν αβίαστα τρεις παρατηρήσεις:
- η αλλαγή στην Ελλάδα είναι αίτημα κυρίως των κομμάτων που διεκδικούν τη νίκη από τη θέση της αντιπολίτευσης, ζητώντας μια ουσιαστική αλλαγή πολιτικών κατευθύνσεων.
- ακόμα και όταν αποφεύγεται η ίδια η λέξη, χρησιμοποιούνται συχνά παράγωγα, φράσεις ή συνώνυμα που την υπονοούν (αλλάζουμε, μεταρρύθμιση, αναγέννηση, ανατροπή, νέα πορεία κ.ά.).
- όποτε κάποιο ελληνικό κόμμα κάνει λόγο για αλλαγή προεκλογικά, σχεδόν πάντοτε είτε κερδίζει, είτε βλέπει τα ποσοστά του να ανεβαίνουν!
Εύλογα, αναρωτιέται κανείς: υπάρχει κάποιος λόγος που το συγκεκριμένο σύνθημα ξεχώρισε στην Ελλάδα; Ουσιαστικά όχι! Όπως τονίζει ο Shepard Fairey, ο δημιουργός της πιο επιτυχημένης προεκλογικής αφίσας στον πλανήτη Γη τα τελευταία 30 τουλάχιστον χρόνια («Hope» για τον Barack Obama), στις πολιτικές καμπάνιες προτιμούνται τα συνθήματα που κινούνται σε ασφαλή και προβλέψιμα μονοπάτια, και τείνουν να αποφεύγουν τις αντιπαλότητες – λέξεις γενικής χρήσης, χωρίς «γωνίες» που επιτρέπουν τις περίφημες (ή διαβόητες αν θέλετε) «δημιουργικές ασάφειες».
Η αλλαγή είναι μια τέτοια λέξη. Από μόνη της ωστόσο δεν είναι παρά ένα κέλυφος κενού περιεχομένου. Οπότε, γιατί στην Ελλάδα έχει τόσο και τέτοιο ειδικό βάρος; Την απάντηση την έχει δώσει ο ίδιος ο λαός! Σε δημοσκόπηση της Public Issue (30/12/2007) αναδεικνύεται ως καλύτερη κυβέρνηση της μεταπολίτευσης, το ΠΑΣΟΚ της περιόδου 1981-1985 ενώ ως καλύτερος πρωθυπουργός ο Ανδρέα Παπανδρέου.
Το σύνθημα της αλλαγής στην Ελλάδα είναι κυρίαρχο, γιατί πολύ απλά (και παρά τις πολλαπλές χρήσεις του μέσα σε μισό αιώνα σχεδόν) ταυτίστηκε με μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο κατά την οποία οι ίδιοι οι Έλληνες θεωρούν πως πράγματι (για να δανειστούμε μια αγαπημένη λέξη του Ανδρέα Παπαναδρέου) η ζωή τους άλλαξε προς το καλύτερο.
Αυτό από μόνο του δεν είναι απλά αρκετό – είναι καθοριστικό.
Δείτε ακόμα...
When You Should Use an ND Filter for Landscape Photography https://fstoppers.com/p/438289
